Изабел Лорaj : : Обид за обмислување на плебејскиот егзодус и конструирањето како критика : :

Критиката не е позиција надвор од доменот на начините на владеење, таа е став што ги...

Критиката не е позиција надвор од доменот на начините на владеење, таа е став што ги разгорува борбите. Критиката е постојано доведување во прашање на начинот на кој сме владеени. Наспроти заднината на овие кратки и јасни тези од Фуко, можно е да се сосредоточи врз фундаменталната ранливост и нестабилност[1] на околностите на владеењето. Доведувањето во прашање на натурализирани, стабилни околности значи не само да се покаже дека нештата станале онакви какви што станале и дека следствено повторно би можеле да бидат променети туку и исто така, како што вели Фуко во неговиот текст за критиката, секогаш во начело да се размислува за можноста да исчезнат одредени односи на владеењето.

Заедно со, но и подалеку од, Фуко, јас би сакала да предложам еден иманентен начин на резистивна критика, во која отфрлањето и одбивањето би можеле да се сфатат како продуктивна практика. Кога зборувам за критика во она што следува, сакам да воведам одбивање со навидум парадоксално поместување, не како обична негација, туку како продуктивност. Згора на тоа, сакам да покажам како би можело да се замисли да се избегнат одредени односи на моќта, но никако како навлегување во она надвор од односите на моќта, туку повеќе како иманентен егзодус.

Зимата 1977 година, една година пред неговиот текст за критиката, Фуко дал интервју со наслов „Моќи и стратегии“, во кое тој го разјаснува своето разбирање на критиката и отпорот со помош на нова контекстуализација. Во овој разговор, Фуко го навел, релативно нагло и неочекувано и релативно накусо, примерот на плебејците, социјалната формација што ги претставува темелите на Римската Република.[2]

Овој кус осврт на Фуко е исто така интересен затоа што интервјуто му го дал на Жак Рансиер, кој подоцна ќе ја заснова својата политичка теорија, не во најмала мера, врз односите на доминација меѓу патрициите и плебејците. Сепак, Рансиер ја подложи античката римска историја од петтиот век пред нашата ера на релативно скратено и поместено читање што нема да претставува пример за разбирање на критиката и отпорот што јас сакам да ги претставам тука.[3]

За мене, кусото споменување на плебејците од страна на Фуко е значајно и поинтересно, иако тој не ги анализира историски, туку само ги воведува како апстрактна фигура на отпорот и критиката (плебејската). За тоа Фуко пишува: „’Плебсот‘ секако нема социолошка реалност. Но, секогаш има нешто во општественото тело, во класите, во групите и во самите поединци, што во извесна смисла ги избегнува односите на моќта; нешто што не е повеќе или помалку приспособлива или непослушна суровина, туку е центрифугално движење, контрирачка, ослободена енергија“.[4] Ова е важна мисла за она што би сакала да го покажам: тука Фуко смета дека непослушноста му припаѓа на она што е „обликувано“ повеќе отколку на она што се појавува низ односите на моќта. Она што ги избегнува, од друга страна, тој го нарекува „контрирање“, центрифугалност.Центрифугалното се однесува на енергијата на бегањето подалеку од центарот. Она што ги избегнува односите на моќта е сила што бега, из-бегнува, заминува. Критиката следствено би можела да се разбере како бегање.[5]

Фуко продолжува: „Плебсот, несомнено, не постои, но постои ’нешто‘ плебејско. Постои нешто плебејско во телата и душите, тоа е индивидуално, кај пролетаријатот, кај буржоазијата, но со разни проширувања, облици, енергии и потекла. Улогата на плебсот не е да го создава толку она надвор од односите на моќта, туку можеби повеќе да ги создава нивните ограничувања, нивната опачина, нивното ехо“; а подоцна: овој плебеец „реагира на секој напад и напредување на моќта со избегнувачко движење; ова го мотивира секој нов развиток во констелацијата на моќта“.[6] Од тие причини, неопходно е за секоја анализа на одредниците на моќта да се претпостави „перспектива на плебсот“, поточно онаа на опачината и ограничувањата на моќта.[7] За да се обмисли „плебејското“, би сакала накусо да раскажам дел од една повеќе или помалку „стварна“ историја на плебејците, поточно почетокот на борбите со патрициите на почетокот на Римската Република. Да се вратиме на периодот на раниот петти век пред нашата ера. Подоцна ќе ги трансформирам стратегиските борби на плебејците повторно во апстрактна форма, за да ги разбереме критиката и отпорот како продуктивно одбивање.

При раскажувањето за борбите меѓу патрициите и плебејците, јас главно се повикувам на историографската линија на Тит Ливиј. Римскиот историограф напишал хронологија на политичката историја на Рим, почнувајќи од времето на кралевите во шестиот век пред нашата ера, па до времето на неговиот сопствен живот, периодот на принципатот на Август во првиот век пред нашата ера. Со други зборови, Ливиј пишувал речиси 400 години по настаните што сега ќе бидат изнесени. Нема пишани извори за овој период, и од тие причини, меѓу другото, записите на Ливиј имале толку силно историско влијание. Релативно е сигурно дека Ливиј би немал никаков интерес за читањето што јас го нудам за тоа што правеле плебејците во петтиот век пред нашата ера во Рим. Во неговата историографија тој е првенствено заинтересиран за нагласување на моќите и славата на Рим и за претставување на историјата на таков начин за нужно да кулминира со владеењето на Август. Ова е една од причините зошто Ливиј, во сите свои детални претставувања на судирот, на крајот секогаш ја нагласува конкордија, римската слога.

Судирите што мене ме интересираат тука се оние меѓу патрициите, римската аристократија и плебејците, многу хетерогена мешавина од главно римски селани, кои имале различен статус, особено економски, но кои сите биле сметани за „слободни“ во смисла на личниот статус; не биле робови, но имале малку политички права. Се наоѓаме на почетокот на Римската Република. Последниот тирански крал бил прогонет неколку години претходно и била воспоставена република под власта на патрициите. Републиканскиот поредок сè уште не можел да се смета за стабилен, и патрициите и плебејците не граделе хомогена група.

Мојот фокус врз настаните од раната Римска Република се состои од прашањето како она што се нарекува „сецесија“ во античките извори може да се разбере како политичка поделба или одвојување, поточно како заминување на плебејците од Рим. Би сакала да го теоретизирам овој настан како „егзодус“.

Ливиј ја поставува историјата на првата од трите сецесии експлицитно во контекст на воената служба и задолженоста: според него, околу 495 година пред нашата ера ситуацијата во Рим станувала сè понапната, како во смисла на домашната, така и во смисла на надворешната политика. Судирот меѓу патрициските сенатори и плебсот избувнал поради плебејците кои завршиле во должничко ропство или, со други зборови, биле економски зависни од патрициски покровител. Потоа овие задолжени плебејци почнувале сè погласно да се бунат дека им било дозволено да си ги ризикуваат животите за слободата на Рим, но во мирнодопски времиња биле држени во ропство како некој вид кметови.[8]

По неколкуте успешни војни против Волските, Сабињаните и Аурунците, не бил даден ветениот едикт, одлука што на плебејците ќе им донела безбедност и заштита на сопственоста и фамилијата за време на походот. Должничкото ропство не завршило. Патрициските сенатори стравувале од бунтови и заговори кај плебејците, но како нивни кредитори го поддржувале понатамошното непочитување на одлуката.[9] Поради тоа, тие се обиделе да ги обврзат плебејците способни за воена служба со постојниот завет на верност и им наредила на легиите да одмаршираат надвор од градот поради наводен очекуван напад. Според Ливиј, „тоа само го забрзало избувнувањето на злоделата“.[10]

Вооружените плебејци, според драматичниот приказ на Ливиј, тогаш почнале да размислуваат дали да ги убијат конзулите за да го спречат регрутирањето. Наместо да ги спроведат ваквите идеи во дело, плебејците способни за воена служба сепак го сториле сосема спротивното: тие одбиле наредби и се повлекле, според Ливиј, „без дозвола од конзулите на Светата Планина“,[11] рид надвор од границите на Рим и на тој начин надвор од сферата на влијание на патрициските владетели. Егзодусот од Рим ја обележува првата сецесија на плебејците.

Егзодусот на плебејците, заминувањето од градот, надвор од границите на градот, истовремено значи откривање на ограничувањата на моќта доминирана од патрициите. Да се стане свесен за границите исто така значи и да се замине, да се повлече, и на тој начин таа граница веќе да не смета за апсолутен хоризонт. Фуко пишува дека плебејското „обликува помалку од она надвор од односите на моќта, туку можеби повеќе ја обликува нивната граница“. Егзодусот не води некаде во некое место надвор од доменот на моќта. Наместо тоа, тој вклучува повлекување и напуштање што резултира со центрифугална сила, што мотивира „нов развиток на составот на моќта“. Плебсот ја динамизирал демаркацијата на односите на моќта доминирани од патрициите, структурата на моќта во Рим почнала да се движи, да се менува.

Плебејската стратегија на борба за нивните политички, економски и правни цели со помош на сецесија и денес сè уште е крајно невообичаена. Не можат да се најдат никакви индикации во постојните извори дека ова можело да вклучи и граѓанска војна, па дури ни една единствена вооружена битка меѓу патрициите и плебејците. Борбата против патрициската власт се состоела отпрвин исклучиво од непослушност и во воена и во политичка смисла, отповик на прифаќањето на ограничувачката патрициска моќ.

Оние што одбиле, без да го користат своето оружје за да се борат, биле вооружени плебејци.[12] Со други зборови, тие биле оние што, под други околности, го бранеле Рим и заедно со тоа и неговите односи на моќ доминирани од патрициите против завојуваните напаѓачи однадвор. Овие плебејци тогаш се повлекле од вооружена битка за да ги наметнат своите внатрешнополитички и економски интереси. Им одбиле верност на патрициите, и како нивни команданти и како нивни кредитори.

Овој отповик на прифаќањето на патрициската моќ преку одбивање и егзодус од политичките и економските ограничувања е пример за доведување во прашање на отфрлање на прифатливоста, на очигледноста на начините на владеење врз кои Фуко се осврнува во својот текст за критиката. И според постопераистичкиот филозоф Паоло Вирно, овој отповик, ова одбивање може да се нарече „радикална покорност“[13], бидејќи со нивниот егзодус, плебејците ја избегнале целата јурисдикција на закони и наредби. На Ливиј му било важно да запише дека плебејците „без наредба од конзулите“[14] заминале на Светата Планина. Плебејците избегнале со заминување. Тука тие постапиле само според своја волја, но со својата постапка тие темелно го довеле во прашање империумот, авторитетот на конзулите да наредуваат,[15] со други зборови структурата на јавното владеење во Рим.

Во оваа смисла, сецесијата на плебејците може да се разбере како егзодус. Сепак, тој не бил во истиот облик како егзодусот на Израелитите, кои не се вратиле во Египет. Егзодусот на плебејците претставувал стратегија на самоконституирање како политички сојуз. И истовремено, егзодусот, повлекувањето преку заминување, е начин на притисок и закана за изразување на политички барања и права.

Кога пристигнале на Светата Планина, како што Ливиј ја продолжува приказната, плебејците кренале силен логор без да бидат нападнати и да напаѓаат. За време на нивниот престој на Светата Планина, плебејците создале сојуз со заклетва и се договориле со свети закони да воведат плебејски трибуни за да ги заштитуваат и да ги постигнуваат нивните политички интереси. Овие tribuni plebis требало да бидат несоборливи и неприкосновени и да имаат право да му помагаат на плебсот. Преговарачите и патрицијатот ги прифатиле овие барања на сега конституираниот плебс. Оттогаш, па натаму, на плебсот му биле дозволени негови неприкосновени претставници и кој било што ќе им „наштетел“ на tribuni plebis ќе се соочел со смртна казна. По изборот на двајца трибуни плебејците се вратиле во Рим.[16]

Плебејците заминале уште трипати и трипати се вратиле, бидејќи нивната борба била за републикански политички и правен поредок во Рим. Така, од почетокот, плебејскиот егзодус не бил нешто „ново“ во смисла на засновање на нивни сопствен град со сопствено уредување. А сепак, исто така не бил само реакција туку и акција, токму поради тоа што ова повлекување било прв чин на едно новоосмислено конституирање. Ова конституирање, заедно со плебејската моќ/поредок што почнале да се појавуваат со негo, го најавува инструментот и оружјето за интервенирање во постојната патрицискa моќ и владејачки поредок што биле доведени во опасност и станале нестабилни поради егзодусот. Така, не се создал нов поредок на ново место, туку „алтернативен“ поредок како средство за интервенција.[17] Сепак, како прво, плебејскиот егзодус радикално ги довел во прашање односите на моќта, бидејќи сецесијата значела исклучување на бинарноста, бинарноста меѓу наредбата/законот од една страна и револтот од друга, за да се врати повторно со споделена способност и борба. Според Ливиј, прoсторот на способноста на плебејците, ако може да се каже така, е Светата Планина оддалечена неколку километри од градот. Таа претставува простор на поврзување во сојузи и организирање.

Без доволно политички права и без претставеност на интересите, плебејците се преобмислиле себеси во извесна смисла независно од постојниот патрициски поредок и структурите на владеење како способни за политичка акција. Нивната стратегија се состоела првенствено од самоеманципација, што јас би сакала да ја разгледувам под терминот конститутивна моќ.[18]

Во согласност со различните значења на латинскиот збор constitution, терминот„конститутивна“моќ се движи во семантичкото поле на „ситуира заедно“, „дружина“, „населува“, но исто така „одлучува“, „создава“, „одредува“. Префиксот con- му дава на constitution силно значење на споделено, заедничко ситуирање заедно. Ваквото значење на зборот е основа за „заеднички договор за одлучување, „кон-ституирање“, со други зборови, наоѓање на заедничка „кон-ституција“.[19]

Наспроти ваквата заднина плебсот се собрал на Светата Планина како заедница на интереси, како сојуз: според Ливиј, се сместиле таму „безбедно“ во силен логор со ѕид и ендек и, како што нагласува тој самиот, „без водачи“.[20] Никој не ги присилувал или водел плебејците, тие заедно се отстраниле (себеси), давајќи си себеси трибуни како претставници дури при вториот чекор. Создавањето сојуз првично се развило без водство, без да виде предводено и управувано. Дури при процесот на конституирање по првпат се појавило претставувањето, дури тогаш биле избрани трибуни.

Плебејците одлучиле да се поврзат меѓусебно со заклетва и да се осигурат себеси политички и правно со своја сопствена власт преку сојуз што бил надвор од патрициски дефинираната легалност. Кога зборувам за „плебејската“ конститутивна моќ, мислам на оваа способноста за здружување, заштита и одбрана на себеси врз основа на одбивање покорност.

Овој облик на критика, одбивањето да се покори е, во оваа смисла, продуктивна практика. Продуктивноста се поврзува со конституирањето, составот, продуктивноста се однесува на центрифугалната сила и способноста за конституирање. Конститутивната плебејска моќ е способноста за составување, конституирање на сопствен поредок, што значи способност за (само-) организирање. Плебејците се конституирале себеси како политичка заедница на интереси, не како ригиден поредок што се издвоил себеси трајно од Рим, за да им се спротивставува на патрициите во еднакво ригиден дихотомен поредок. Наместо тоа, конститутивната моќ на плебсот создала флексибилен поредок, кој поттикнал процес на политичка, правна и економска преобразба што на крајот довела до Lex Hortensia во 287 година пред нашата ера. Овој закон одредувал дека плебисцитот официјално веќе не ги претставувал само одлуките и решенијата на плебејците туку сега бил и „законски“ обврзувачки за сите што живееле во Рим.

Плебејската конститутивна моќ, таа способност на тој начин се институира во неколку чинови: прво повлекувањето преку заминување, егзодусот, потоа преку чинот на заклетва и законодавство и, на крајот, преку создавањето на политичка функција, чиишто носители, tribuni plebis, требало да го заштитат плебсот со заканата од уште поостра казна за нивно прекршување. Со овие постапки плебејците ја преобразиле својата скудна политичка способност во толку потентна моќ што биле вооружени за судири со патрициите.

Егзодусот и самоконституирањето на плебсот ги модифицирале односите на моќта во рамките на кои се случувале борбите во врска со поредокот меѓу плебсот и патрициите, наместо да ја прифатат моќта на патрициите како непроменлив хоризонт. Сепак, стратегијата за битка на плебејците е и самата ограничена и не ги доведува во прашање, отповикува или отфрла односите на моќ и доминација надвор од своите сопствени интереси. Низ сите конфронтации меѓу плебсот и патрицијатот, доминацијата на патер фамилијас во домусотне била никогаш темелно доведена во прашање или исто толку малку колку и ропството.

Затоа што, за да се изгради апстрактната фигура на резистивната критика, исто така мора да се повтори и во овие рамки: способноста за конститутивна моќ останува и самата ограничена, произведува исклучувања и исто така секогаш манифестира одредени односи на моќ и доминација, наместо да ги отфрли, преобрати или дури и да направи да исчезнат. Избегнувањето на присилувачките односи на моќта е возможно само до оној степен до кој се расположливи средствата за станување свесен за ограничувањето. Не постои само еден начин на отфрлање, само еден начин на повлекување, еден начин на критикување, туку секогаш специфично ограничени начини актуализирани различно.

Сепак, она што е вистина за плебејските борби е дека го менуваат контекстот во кој проблемот се појавува како проблем, наместо да се избере едно или друго веќе понудено решение. Тие го менуваат составот на моќта и ги умножуваат односите на моќта.[21]

Без конституирањето на плебејското, односите на моќта изгледаат како единствената моќ, како односи на доминација без алтернативи, чиишто граници наводно го означуваат хоризонтот. Плебејското мора да се конституира, инаку останува како потенцијалност што неизбежно се појавува во односите на моќта. Сако кога ќе се конституира како плебејско, кога ќе ги избегне ограничувањата, тоа всушност одново се составува. Плебејското секогаш означува иманентно одбивање и затоа е продуктивно. Плебејското е способноста продуктивно да се одбијат односите на моќта и да се избегнат на таков начин, при што составот на моќта трајно се менува и еден или друг од присилувачките модуси на владеење исчезнува.

Изабел Лори (Isabell Lorey ) студирала политички науки, филозофија и африканска и европска етнологија на Универзитетот Гете во Франкфурт, додека нејзината теза во 1996 година била прва монографија за американската феминистичка филозофка Џудит Батлер, една од најзначајните теоретичарки во сферата на квир студиите. Во 2009 година, Изабел Лори ги завршила своите пост-докторски студии  на Универзитетот во Виена со студија за формирањето на општеството и консолидација на владеењето, објавено од Diaphanes во 2011 година како Figuren des Immunen. Лореј е веројатно најпозната по својата книга Die Regierung der Prekären, која оттогаш е преведена на пет јазици и за која  предговорот е напишан од Џудит Батлер. Во неа Лори пишува за несигурноста која се шири низ општеството, социјалната несигурност во неолибералниот контекст, поврзани со родова политика, говорејќи и за можностите за промена.Долги години била асистентка и визитинг професорка на Берлинскиот универзитет за уметност и Универзитетот Хумболт во Берлин, а воедно држела и предавања на универзитетите во Базел, Виена и Касел. Исто така, има долгогодишно искуство како телевизиска новинарка, особено во уредничката екипа на детските вести logo. За време на нејзиното работење се здобила со одлична мрежа и реноме во меѓународниот уметнички свет, што се рефлектира во нејзиниот придонес кон нови еманципаторски форми на демократија во каталогот документа 14. Лори моментално работи како професорка по квир студии во уметноста и науките Келн, каде работеше во 1996 година како уредничка на списанието Texte zur Kunst.

Превод од англиски:
Марија Јонес


[1] Michel Foucault, “What is Critique?”, во: Sylvére Lotringer and Lysa Hochroch (Eds.), The Politics of Truth: Michel Foucault, New York, Semiotext(e), 1997, стр. 23-82; Michel Foucault, “The Subject and Power”, во: Исто, Power, London, Penguin, 2001, стр. 326-348, стр. 347.

[2] Моите сопствени размислувања за плебејското, кои се само накратко изнесени во она што следува, се дел од поголема студија за борбите на Римјаните во врска со поредокот меѓу патрициите и плебејците и за политичката теорија на имунизацијата што произлегла од нив.

[3] Jacques Rancière, Das Unvernehmen. Politik und Philosophie. Frankfurt/M., Suhrkamp, 2002, стр. 35 и понатаму.

[4] Michel Foucault, “Mächte und Strategien”. Conversation with Jacques Rancière for Les Révoltes logiques, Winter 1977, во: Michel Foucault, Dits et Ecrits. Schriften, Vol. III, стр. 538-550, стр. 542.

[5] Концептот на бегање не е случаен кај Фуко; во 1982 година, само неколку години пред неговата смрт, тој напишал: Не постои „однос на моќ без средства за спас или можно бегство (…)“. Foucault, “The Subject and Power”, стр. 346.

[6] Foucault, “Mächte und Strategien”, стр. 542.

[7] Исто.

[8] Ливиј, 2, 23, 1-2.

[9] Ливиј, 2, 31, 7 и понатаму; 2, 32, 1.

[10] Ливиј, 2, 32, 1.

[11] Ливиј, 2, 32, 2 [Herv.il].

[12] Плебејците се бореле со егзодусот од Рим за своја „целосна“ политичка слобода, што значело дека требало да ги сметаат за исто онолку „слободни“ колку и патрициите. Слободните римски жени, патрицијки и плебејки. Биле сметани за слободни само во ограничена мера, бидејќи биле подложени на авторитетот на нивниот патер фамилијас или на оној на нивниот сопруг. Женските и машки робови воопшто немале лични права во Римската Република, биле сметани за „неслободни“.

[13] Paolo Virno, Grammar of the Multitude. New York, Semiotext(e), 2004, стр. 69.

[14] Ливиј, 2, 32, 2.

[15] Види Michael Walzer, Exodus and Revolution. Basic Books, 1986.

[16] Ливиј, 2, 32, 4-33, 3; 3, 55, 7; 3, 55, 10.

[17] Види Roberto Fiori, Homo sacer. Dinamica politico-constituzionale di una sanzione giuridico-religiosa. Napoli, Jovene Editore, 1996.

[18] Ова не само што се надоврзува на централните теореми на политичката историја, како Antonio Negri, “Repubblica Constituente. Umrisse einer konstituierenden Macht”, во: Antonio Negri, Maurizio Lazzarato, Paolo Virno, Umherschweifende Produzenten. Immaterielle Arbeit und Subversion. Berlin, ID, 1998, стр. 67-82; Gerald Raunig, Art and Revolution. New York, Semiotext(e), 2007, стр. 59-66; Antonio Negri, Insurgencies. Constituent Power and the Modern State. Minneapolis, London, U. of Minnesota Press, 1999. Терминот конститутивна моќ исто така на крајот означува и продолжување на проценувањето на сецесијата во античките студии: види Franz Wieacker, Römische Rechtsgeschichte. 1. Absch. Handbuch der Altertumswissenschaft. Munich, Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1988, стр. 379; Theodor Mommsen,  Römisches Staatsrecht 2.1. unveränd. Nachdruck d. 3. Aufl. Leipzig, 1887, Darmstadt, Wiss. Buchgesellschaft, 1971, стр. 274; Jürgen von Ungern-Sternberg, ‘Secessio’, во: Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike. Ed. Hubert CancikBd. 11, Stuttgart, Metzler, 2001, стр. 314 и понатаму.

[19] Gerald Raunig, “Instituent Practices, No. 2. Institutional Critique, Constituent Power, and the Persistence of Instituting”, http://eipcp.net/transversal/0507/raunig/en.

[20] Ливиј, 2, 32, 4.

[21] Тука се повикувам на идеите на Вирно (види Virno, Grammar of the Multitude, стр. 70 и понатаму).


Споделено на: февруари 1, 2021 во 10:34 am