Фридерике Хаберман : : Нашиот живот не е масовен производ. Затоа: Екомониja : :

Се разбудив од сонот во целосна паника. А притоа не сонував ништо. Стравот едноставно беше тука....

Се разбудив од сонот во целосна паника. А притоа не сонував ништо. Стравот едноставно беше тука. Некои го нарекуваат егзистенцијален страв. Седев на креветот со забрзано срцебиење, убедена дека веќе никогаш нема да добијам пари за што и да е. Веќе никогаш нема да добијам работа, веќе никогаш плата.

По извесно време се вратив исцрпена в постела. И сонував: седев на едно големо и истовремено слободно лебдечко скалило – така да се каже кон небото. Скалилото на животот? Но, не размислував толку филозофски, зашто паниката од мојата будна состојба продолжи: Скалилото имаше дупки, низ кои постоеше опасност да паднам. Во празно.

Но, со времето станав свесна дека не седев сама таму. И – внимание, сега станува нелогично! – луѓето околу мене, односно сите ние истовремено создававме еден вид лежалка, така што дупките како да не постоеја. Во суштината, сите ние седевме во една мрежа, која бевме ние самите.

Се разбудив и се чувствував заштитено. И ова чувство истрајува до ден-денес, речиси дваесет години подоцна. Тогаш почнав да живеам вклучена во структурите на солидарната економија. Но, никогаш со желба да се изолирам, туку секогаш со стремежот да појаснам дека сите ние би можеле да живееме добро, кога само би работеле заедно, а не едни против други.

Мојата книга Екомониja. Грижата за заедништвото е еден вид утописки сон. Станува збор за продукција на еднакви, заснована на заедништво и која создава заедништво, во која една солидарна мрежа ја оформува вкупната економија. Се работи за тоа како би можеле да живееме: наместо во конкуренција во соработка, наместо во структурна омраза (ако јас ја добијам работата, ти нема да ја добиеш) во структурна заедница. Грижејќи се едни за други. Една екомонија на тој начин би била и свет, во кој грижата стои во центарот: грижата за животот.

Тоа би било општество во кое е признаено присвојувањето добра, но не апстрактните права на сопственост врз работи што не ни се потребни нам, туку на другите, кои за тоа мора да платат пари на лицето, на кое тие работи воопшто не му се потребни. Во германскиот Граѓански законик во меѓувреме се разликува меѓу „сопственост“ и „поседување“: Додека односот на сопствениците е чисто апстрактен и не е поврзан со тоа дека едно добро може да се претвори во стока, сопственикот е оној што го користи доброто. Ова може да се појасни врз примерот на еден стан: Наемателот е поседник, наемодателката е сопственичка. Основното размислување гласи: Нешто може да се задржи толку долго, колку што се поседува, односно колку што е активно користено. Оној што живее во стан, тој и го поседува, но не може да го изнајмува или да го продаде – ова се практикуваше во Куба до 2011 година.

Основниот принцип на Екомонија соодветно на тоа гласи: Се признава поседувањето, но не и сопственоста. Наместо осум мажи да поседуваат толку многу богатство колку посиромашната половина на светското население: куќите да им припаѓаат на оние што живеат во нив, езерата да бидат тука за сите да се капат во нив, земјата да е на оние што ја обработуваат. Со други зборови: на сите да им припаѓаат средствата за задоволување на потребите за консумирање и на сите средствата за нивните потреби за продукција.

Тоа би бил свет во кој би работеле, зашто сакаме да работиме: бидејќи сакаме да направиме нешто, бидејќи сакаме да промениме нешто во светот, бидејќи сакаме да се грижиме за другите, бидејќи сакаме нам да ни е добро. Без работа за плата, независни од пазарот и државата, самоодредени, но координирани со другите: продукција на еднакви, заснована на заедништво и која создава заедништво.

Може и да се каже: Станува зборува за отстранување на логиката на профитот во полза на една логика на грижа. Ова не треба да се помеша со алтруизам, туку стои за „повторното откривање на она разбирливото само по себе“, како што тоа го нарекува Ина Праеториус во поднасловот на својот ракопис од 2015 година. Економијата е грижа: факт е дека повеќето од нас разбирливо ќе почнат да работат, ако гледаат потреба за тоа. Сега луѓето зависат едни од други и сакаат повеќе од својата лична предност. Наместо да мораме да агитираме во „структурна омраза“, нашите животи и стопанисувањето можеме да ги обликуваме заедно. Соодветно на тоа, другиот основен принцип на Екомонија гласи: Придонес наместо размена.

Постојат луѓе кои сето ова не го сметаат за сон, туку за логичен понатамошен развој на производствените односи. Еден од нив е марксистот Пол Месон, некогашниот раководител на економската редакција на „Ченел 4 њуз“, кој со своето предвидување на Посткапитализмот (2016) поаѓа од онеспособување на механизмот на цената. Тој пишува дека информатичката технологија во никој случај не е соодветна како основа за еден нов, стабилен капитализам. Напротив, таа го разрешува, ги разложува неговите пазарни механизми, ги поткопува сопственичките права и ја уништува врската меѓу платата, работата и профитот. Накратко: Информатичката технологија нѐ води кон посткапиталистички економски систем. И ова тој го гледа обликувано од кооперативната продукција на еднакви.

Џереми Рифкин, либералниот економ, најпознатиот истражувач на иднината во светот и автор на делото Општество-со-нула-гранични-трошоци (2014), исто така забележува дека цените на продукција на добра одат кон нулата, со што капиталистичкиот систем го губи своето влијание во однос на скудноста – а со тоа и способноста да профитира од зависноста на некој друг.

Истовремено, така да се рече, се разрешува прашањето кому му припаѓаат средствата за продукција: Ако порано беше потребен концерн, тежок милијарди, за да се создаде нов автомобил, денес е можно да прашаме на интернет кој сака да учествува во конструкцијата на еден автомобил, кој ќе троши само еден и пол литар на сто километри, и заедничката скица – овој процес се нарекува Crowdsourcing – да се обликува така што автомобилот потоа ќе се може да се создава децентрално во локални работилници. Или, пак, да се отпечати со помош на 3Д-печатач. Рифкин гледа дека веќе се распаѓа старата парадигма на сопственици и работници, како и на продавачи и консументи, и во споменатата книга во однос на технолошкиот развој оди дотаму што вели дека демократизацијата на фабрикацијата значи дека некогаш конечно секој ќе има пристап до средствата за производство, така што прашањето кој треба да ги поседува и да располага со нив, ќе стане ирелевантно – „а со него и капитализмот“.

Резултатот е ист кај двајцата автори: Техничкиот и економскиот развој водат кон нова општествена форма, која се организира „латерално“, „колаборативно“ како „заедница“, односно „продукција на еднакви“. Но, дали ова навистина ќе биде случај, во реалноста секако останува политичко прашање – зависно од тоа кој развој ќе го засилуваме. Истовремено, денешните (и оние што се очекуваат во иднина) технички можности се само еден катализатор; како што покажува погледот во историјата, ваква заедничка продукција имало отсекогаш. Но, сега стоиме пред предизвикот да ја спроведуваме во најдобар случај во делумно дури и глобално поврзан стил, без да мораме да се навраќаме на директни или индиректни механизми на експлоатација на насилни и/или економски зависности.

Мартин Хеглунд во својата книга Овој живот од 2019 година, како појдовна точка не го зема ниту пазарно-економскиот ниту техничкиот развој за истата мисла на крајот. Тој едноставно аргументира дека го имаме само овој еден живот – и затоа би требало да го користиме. Би требало да можеме да го користиме. Наместо да сме проколнати на еден живот, во кој трчаме по законите на пазарот – дали како работнички и работници за плата или како самостојни.

Го познавате овој утописки сон на еден исполнет живот. За тоа морате само да ги затворите очите и за момент да размислите што е потребно за вие и сите што ви се важни, да живеете добро: Да имате убав дом и вкусно јадење. И сѐ што ви посакува срцето – но, не нешто што само ќе ви стои некаде, туку што ќе го користите. Да можете да правите сѐ што сакате, без некој да ви каже дека не сте доволно добри за тоа. Или ако сепак ве сметаат за способни за такво нешто, да не спречувате никој друг и тој да смее да го прави истото. Накратко: Без вие или кој и да е друг да морате да се откажете од своите животни бази и/или вашиот животен век, вашата самосвест и вашата среќа да ви бидат систематски одземани. Толку едноставно би можело да биде. Но, наместо тоа? Сега е есен 2020 година. Насекаде низ светот многу мали и помалку големи претпријатија мораат да пријават стечај. Корона-пандемијата го предизвика најголемиот упад во економијата од Големата депресија по 1929 година. На двете кризи им е заедничко: Сѐ е всушност тука. Има луѓе кои сакаат да работат и претпријатија што би можеле да произведуваат. Тоа што поради карантинот одредено време постои помала побарувачка, би можело наместо катастрофални последици да има пријатни нуспојави: повеќе временска благосостојба, помалку оптоварување на животната средина. Поважно би било во моментот кога општествената потреба повторно ќе порасне, сите да можат да работат. Но, наместо тоа, на многу претпријатија, а со тоа и на луѓето одеднаш не им е дозволено да придонесат со нешто кон општествената благосостојба; она што досега го пласирале на пазарот, ќе го преземат преостанатите претпријатија: наместо во книжарницата на аголот нарачка оди кај „Амазон“, наместо во локалното кафуле мора да се отиде во „Старбакс“ и наместо од цвеќарницата букетот потекнува од супермаркетот. Освен ако книгата, кафето или букетот за саканата личност не можеме да си ги дозволиме. Зашто со работата отпаѓаат и примањата.

Но, и без корона, аналитичарите на крајот од 2019 година ја предвидоа за 2020 година следната голема економска криза. „Се заканува следната голема економска криза – и сите само гледаат“, напиша на крајот од август 2019 година германскиот дневен весник „Зидојче цајтунг“. Ова би требало да биде „кризата со најдолгото време за предупредување, што некогаш постоела, рецесија со најава во одредена мера, бавно, доброволно спуштање во змиското дувло“.

Тоа не беше бавно спуштање. Короната предизвика пад со историски размери. Короната може да се наведе како причина и да нѐ оттргне од фактот дека економската криза ќе настапеше вака или онака системски релевантно. Зашто системот на конкуренција ги присилува претпријатијата да растат и да произведуваат сѐ повеќе, па оттаму неминовно циклично доаѓа до кризи на побарувачката; и затоа што помалите секогаш се истиснати од пазарот и луѓето потоа го губат своето работно место, зашто зголемувањето на производството оди рака под рака со автоматизацијата. Па, така, се случува растежот со себе да носи недостиг од побарувачка и да се зголемува нееднаквоста на примањата и богатството.

Конкуренцијата на пазарот го присилува нашето општество не само на една динамика на растеж туку истовремено и на тоа да ги користи работата и природата колку што е можно поевтино. Зашто, кога една фирма предизвикува повеќе трошоци од друга, бидејќи внимава вработените да бидат добро платени и природата да се поштедува колку што е можно повеќе, ќе биде отфрлена од пазарот. Поради овие две работи во меѓувреме се достигнуваат еколошките и други граници, така што преземањето на трошоците, како и искористувањето на ресурсите од земјите на глобалниот југ станува сѐ потешко.

Во економските кризи само станува особено јасно колку сме апсурдно зависни од производството на работи, кои не му се потребни никому – зашто економијата се распаѓа и луѓето страдаат, иако всушност сѐ е тука. И многумина и после карантинот се проколнати да седат дома. Зашто ја изгубиле работата.

Се зема од нашето време, се зема од нашиот живот. Но, се работи за многу повеќе отколку временска благосостојба. Зашто, што прават луѓето кога одеднаш имаат време? Се одмораат од стресот, кој инаку ги гони, и лежат на каучот? Спијат, зашто ноќите се прекратки, а сепак ноќе лежат често будни и мислат на сѐ што мораат да направат? Ја користат справата за слободно време што си ја набавиле, но по првата употреба веќе не? Конечно го чистат прописно станот?

Колку луѓе постојат што и без карантин не знаат што да прават со своето време? Станот е исчистен, а ако не е – кој го гледа тоа? Да се напушти станот речиси е невозможно без присилата за консумирање. Од што значи треба да се извлече, ако се немаат доволно пари? А ако парите не се проблем, тогаш набрзина се набавува сѐ – зошто тогаш да се оди и во трговски центар? И да се седи во барови и кафулиња наскоро станува здодевно.

Притоа, секој човек има нешто што го прави со задоволство – инаку е депресија. Но, ние живееме во општество, кое не само што на повеќето од нас ни ги брани желбите за консумирање туку и можностите да работиме. Дури и на младите луѓе им недостигаат време и можности да ја откријат својата желба за мноштвото активности – или, да го цитирам Карл Маркс, во која активност би можеле да го оствариме нашето вистинско битие.

Временската благосостојба не значи неминовно слободно време, туку време што може слободно да се обликува. За тоа освен што е потребна можност за слободно време потребна е и можност за обликување. Но, овие најчесто ги немаме. Пазарната економија, а со тоа и принципот на сопственост, се организира преку исклучување на луѓето, кога не плаќаат (не можат) – дали од базен или од средствата за производство. Потребен е пристап до материјалните услови, за да го присвоиме она што би можеле да го правиме со нашето време. Но, бидејќи слободното време стриктно се одвојува од работното време и бидејќи во ова општество важи дека луѓето би сакале да работат само кога за тоа ќе добијат пари, многумина веќе не ги ни забележуваат своите потреби за работење. Многу повеќе стануваат депресивни и веруваат дека не сакаат веќе ништо од светот.

Но, и временската благосостојба во смисла на слободно време без работа систематски се оневозможува преку конкуренцијата на пазарот: колку поефикасно, за колку помалку време се произведува, толку повеќе производите ја губат својата вредност. Зашто, штедењето на работата, а со тоа и на трошоците, го присилува системот секоја можна заштеда на трошоци да ја пренесе како намалување на цената на пазарот. Но, затоа за една плата што останува иста мора да се произведе повеќе. А да се произведе повеќе пак значи повеќе работно време. Заради што, грубо кажано, општо општествено веќе никогаш немаме слободно време, а немаме ни повисоки плати, туку, едноставно, секогаш само повеќе економски капацитети – на една ограничена планета.

Тука се наоѓа противречноста, која и во актуелните визии за едно општество не резултира со временска благосостојба. Социологот Хартмут Роза, кој во Германија стана познат по својата книга Забрзување, со својата книга Резонанција не прикажа спротивставен поим на брзиот начин на живеење (која на вчудовиденост на новинарите што го посетија му е многу својствена), туку на отуѓување. Од еден живот, во кој не можеме да чекориме во резонанција со нашиот свет; во кој вистинското одговарање не е можно како потенцијална недостапност (и ова е наслов на една негова книга), бидејќи сите и сѐ мора да функционира. Но, истовремено, предлозите за решение на социологот и политиколог резултираат со општество на пострастеж, без да се осврнат на тоа како логиката на растеж може да биде скршена од нужноста за динамичка стабилизација, која тој ја наведува и како причина. Тоа значи како би можеле да се надминат притисокот за искористување и опредметената работа, сѐ додека не се надмине притисокот за пораст заснован во пазарот.

За Мартин Хеглунд ова би бил типичен пример за социјалдемократски пристап, бидејќи начелно не се поставува под знак прашалник принципот на продукција, туку само поделбата на работата и примањата. Тука, според Хеглунд, во основата спаѓа и реалсоцијализмот: Во него Марксовиот постулат „Секој според своите способности, секој според своите потреби“ е преиначен во „Секој според своите способности, секој според својата работа“, и луѓето се присилени на живот како пролетери. Речиси и да е невозможно посилно изобличување на Марксовата мисла.

Наспроти ова, Хеглунд општествено слободното време го именува како највисок принцип на еден, како што го дефинира, „демократски социјализам“. Тој ја гледа суштинската патека на трансформацијата во едно општество, кое се заснова на потребите, наместо на профитот, на тоа постојано да го минимизираме оној дел од нашето време, во кое не сме самоодредени, бидејќи така сме зависни од пазарните структури, и да го зголемиме оној дел во кој можеме да правиме нешто мотивирани однатре. Зашто, токму заради конечноста на нашето индивидуално време, како и заради повредливоста на нашиот живот, целта би морала да биде да го водиме нашиот живот самоодредено. И да овозможиме грижа едни за други.

Други методи, кои, како и Хеглунд, се сомневаат во пазарот, би можело да се каже дека го избегнуваат изразот социјализам и носат поинакви имиња – на пример екомонија. Но, сите се согласни: Сѐ додека не можеме да се занимаваме со она што ни е навистина важно, лично и општествено, слободното време не е слобода. При што, слободата како слобода да го правам во моето слободно време, како и во моето работно време, она што (ми) е навистина важно, не може да се живее лично, сѐ додека не постојат општествени институции за тоа. И за тука да може да станува збор за вистинска слобода, оваа мора да се обликува радикално демократски.

Но, што нѐ спречува да го обликуваме општеството онака за да можеме да се грижиме едни за други и да го почитуваме нашиот свет во неговата разноликост? Многу луѓе во карантинот ги открија своите сосетки и соседи, како и својата сопствена солидарност: Се закачуваа ливчиња за да им се понуди помош на ризичните групи, се шиеја заштитни маски и се делеа бесплатно, се готвеше и се разделуваше јадење. Но, државата, како и да е, ги поддржа давачките на претпријатијата, не трошоците за издршка или воопшто за активностите што едноставно ги следеа потребите.

Наместо тоа, дојдоа таканаречените пакети за спас, кои на луѓето повторно требаше да им донесат плата и леб – но што не значи ништо друго освен: наместо да можеме да правиме нешто од убедување, нешто што е корисно, се одржува притисокот да правиме нешто што носи пари. Сеедно колку смисла има. И речиси сеедно колку е штетно.

Корона-кризата би можела да отиде во историјата како последниот одлучувачки пресек, последната предадена шанса, во која климатските промени и изумирањето на видовите би можеле да бидат спречени. Или како пресвртница. Во корона-кризата се поддржа лошата состојба со помош во милијарди и сега треба повторно да се произведува – и згора на тоа, ние сме тие што ги сносат трошоците – но, може и поинаку. Или подобро кажано: Ние би можеле поинаку! Ние би можеле да зачекориме кон едно солидарно општество.

Во последните месеци на улица или дискутирано во организации се покажуваат слични чекори: Материјална сигурност за сите: Да се подготви грижа за постоењето, која ќе им овозможи учество на сите, заштитена од притисокот за заработка и која избегнува исклучувања. Да се остави погрешното: Без фосилни горива! Да се редуцира летањето! Без индивидуален сообраќај! Но, всушност, сите знаат што треба да се остави. Пакетот за спас како основа за промена: за изградбата на регенеративни енергии, и тоа децентрално, за сеопфатни социјални услуги и воопшто за материјална сигурност, за социјални центри и други простории, во кои луѓето сами ќе можат да пристапат, да станат активни за промената. Да се дејствува против масивната концентрација на богатство: секако. Време за промена: Кратењето на времето за заработка на поединците им одзема помалку живот, остава делови од природата да дишат и овозможува активности, кои луѓето и онака веќе секојдневно ги прават едни за други: во семејствата, пријателствата, соседствата или во политичкиот ангажман. Место за грижа: Тука се работи за потребите на оние што работат за грижата и оние што зависат од грижата, но освен тоа, да се создаде место во нашето општество за принципот грижа. Солидарноста е неделива: праведноста што не опфаќа сѐ, не е праведност.

Истовремено, горенаведените последици на принципот на конкуренција, освен уметничкиот дефицит (ресурсите одат онаму каде што се парите, не онаму каде што се потребни) има и многу други: Ние не можеме да го спасиме светот во рамките на пазарно-економската логика. И јасно е и дека: Не можеме едноставно да се промениме. Но, можеме да почнеме со други логики во светот – односно да ги живееме овие логики, зашто тие уште одамна се тука.

Филозофката од Берлин Бини Адамчак во својата најнова книга од 2017 година ја дефинира револуцијата како промена во видовите односи. Зашто, освен оправданите барања на оние што имаат моќ, не смееме да заборавиме дека сите ние имаме моќ: моќта на промената, да, бидејќи промената секогаш доаѓа оддолу и реформите одгоре мора максимално да се приспособат на ова. Но, за ова не треба да се договараа форма, политички да се дејствува за промената, да се оправда нејзиното постоење. Зашто, секое ниво на промената е важно.

Со мрежата за економска промена (NOW), во која се приклучивме Кристијан Фелбер за економија на општото добро, Зилке Хелфрих за заедници, Матијас Шмелцер за намален пораст, Дагмар Ембшоф за солидарна економија, Томас Денебринк за колаборативна и кокреативна економија и јас за стопанисување без логиката на размена (синоним за екомонија), сакаме да покажеме дека наместо TINA постои TIO: Наместо There-Is-No-Alternative од Маргарет Тачер не постои ни TAMARA како There-Are-Many-And-Real-Alternatives, во смисла дека многу луѓе имаат различни идеи како би можело да се одвива тоа и сите мислат дека идеите на другиот се глупави. Наместо тоа, ние нагласуваме дека имаме заедничка цел: There-Is-One. Постои алтернатива, која нѐ обележува сите нас. Луѓето како нас само одат по различни патишта, бидејќи имаат три различни точки на пристап:

Пазарите да се насочат кон општото добро и на сметка на тоа да се истиснат логиката на профитот и конкуренцијата, како и притисокот за заработка: Ако наместо согорувачки мотор користиме електричен автомобил, нема да го отстраниме проблемот на искористување на природата и уништување на иднината, зашто така само ќе се сменат катастрофите – наместо климатска криза ќе имаме масивно грабање на природата. Многу повеќе се работи за тоа да се донесат мерки што ќе ја заменат слепата пазарна распределба со дејствување со одредена намена.

Опсежно да се демократизира државата, на тој начин што ќе ги демократизираме сите животни области и така ќе си ја присвоиме државата: Она што Џон Лок, „таткото на либерализмот“ го напиша во своите Статии за владата во 1689 година, дека крајната цел на граѓанското општество е зачувување на сопственоста, е и централната точка дека модерното општество во моментот не претставува остварување на основната демократија во светот. Во движењата и меѓу себе луѓето учат како подобро функционира демократијата.

Да се прошири заедничкото добро: Да се биде самоорганизиран и да се создава смисла надвор од пазарот и државата и во процеси-на-рамноправни – значи меѓу еднакви – да го произведуваме она што ни е потребно за живот. Затоа што сакаме. Тука припаѓаат принципите поседување наместо сопственост и придонес наместо размена. Така би можеле, наместо да ги следиме притисоците за пораст, заеднички базично демократски да ги задоволиме потребите.

Кога се работи за тоа како да се координира ова, тогаш едно нешто е одлучувачко: не како пристап одгоре-надолу. Наместо тоа, се работи за поделба на задачите, заснована на насоки, преку сопствен избор, наречена уште и „стигмергија“: за координација во големи децентрални системи преку локални информации како полицентрична самоорганизација.

Не би била омилена секоја активност, но без притисокот за профит би имало многубројни можности дејностите да се заменат машински или да се обликуваат попријатно или да се поделат меѓу сите засегнати или, едноставно, да се откажеме од нив. Зашто, кога никој веќе нема да биде експлоатиран од неправедните економски структури, во глобалниот север можеби веќе нема да се произведува ова или она – но, тоа тогаш е политичка одлука.

Систематската слика што би произлегла оттаму не би била пирамида, туку би можела да се спореди со слоеви облаци наредени едни врз други. Зашто, снабдувањето со леб веројатно и зависно од локалните околности би се наоѓало поблиску до друг простор од оној со водата или оној со енергијата. Или со техничките уреди: Зашто и зголемената можност на локалното производство на средствата за производство не мора да значи дека животот мора да се обликува локално ограничено.

И активностите за грижа би се покриле со принципот „придонес наместо размена“, зашто разликувањето меѓу продуктивните и репродуктивните активности ќе биде застарена во едно производство на еднакви, засновано врз заедничкото добро. Тоа е сѐ друго освен разбирливо само по себе во пристапите на алтернативното стопанисување. Активностите како „да се однесе детето на спиење“ во сите во логиката на размена закотвени скици на алтернативното стопанисување исто така се наоѓаат во дилема: Или се сместени слично како во традиционалната женска работа во приватната сфера – а со тоа не се вреднуваат како работа. Или, така да се каже „како работа за пари“ се внесени во логиката на размена и со тоа подложни на процесите на рационализација и на отуѓување. Какви последици има тоа во денешните односи дознаваме најдоцна во старечкиот дом. Но, ова е централно и од друга причина: Поради недоволната профитабилност во споредба со (силно рационализирачката) продукција репродуктивните работи тенденциозно систематски им се наметнуваат на непривилегираните групи. Ако во западниот фордизам ова биле сите жени, денес некои (тенденциозно бели, тенденциозно социјално привилегирани) овие активности сѐ повеќе им ги препуштаат на мигрантките, за да бидат слободни за кариера – зашто за да се работи капиталистички во нормален работен однос, не е потребна само двојна слобода, како што велеше Маркс. Потребна е тројна: потребна е и слободата за репродуктивни работи. Само во една форма на стопанисување, во која не постои разлика меѓу продукцијата и репродукцијата, што значи дека тогаш активностите не подлежат на присилата на размена, може да се разрешат овие дилеми.

Наспроти идеологијата дека сакаме да бидеме само мрзливи, тука се работи за тоа да ја ослободиме нашата желба за работа – зашто под самоодредените услови би можеле да го правиме со нашиот живот она со што сакаме да се реализираме во овој свет. Или она што се чини дека е најважно да се направи. Или што ни е полесно за правење отколку на другите. Важно е дека не би го правеле тоа под (економска) присила, туку од убедување. Сите според своите потреби.

Фридерике Хаберман (Friederike Habermann) е германска економистка, историчарка и политолог.  Таа е 30 години активна во социјалните движења, вклучително и во глобалното движење на отпор. Во моментов, живее во солидарен и еколошки проект во близината на Берлин.

Хаберман студирала на Универзитетот во Хамбург. По дипломирањето, го водела економскиот оддел на дневниот весник Junge Welt во 1995 година, но го напуштила поради идеолошки разликувања. Потоа заминала на меѓународниот состанок на ослободителното движење Запатиста во Мексико во 1996 година. Во 1998 година Хаберман ја презела координацијата на информирање за глобалното вмрежување на почетните движења на Народна глобална акција (PGA), основана во Мексико. Во 2001 година, за време на протестите против самитот на Г8 во Џенова, на кој италијанската полиција пукаше и уби демонстрант, била сведок на контроверзното упаѓање во училиштата од страна на полицијата. Од 2000 до 2003 година, Хаберман поминала неколку месеци во Аргентина во интерес на Фондацијата за иницијатива на жени за да ја истражи тамошната криза. Во 2007 година таа докторира на Слободниот универзитет во Берлин со summa cum laude во политички науки.Со својата „теорија базирана на хегемонија“, Хаберман претпоставува дека категориите на идентитет, како што се полот или расата, се „конструирани“ во борбата за привилегии, како што се пристап до ресурси, пристап до телото, хиерархиска поделба на трудот итн. Во нејзината книга Ecommony таа ги опишува моменталните тенденции на заедничко производство на врсници во пристапи на различни економии, засновани врз главните принципи „поседување наместо сопственост“ и „придонес наместо размена“. Со ова, таа ја комбинира визијата за некапиталистичка економија како целина, која се заснова на „структурната заедница“ наместо „структурната омраза“ на конкуренцијата. Во нејзиниот најнов труд, Exchanged таа објаснува зошто едно навистина еманципаторско општество мора да биде ослободено од еквивалентна размена („логика за размена бесплатно“). Таа тврди дека и демократското регулирање на пазарните механизми и национализацијата на имотот не успеваат. Таа прави разлика помеѓу аспектите на конкуренцијата и притисокот за изведување и поврзаниот страв, недостаток на време и отуѓување.

Превод од германски:
Ксенија Чочкова Гиесе


Споделено на: февруари 1, 2021 во 10:43 am